Elke keer als de vakbond ten tonele verschijnt, slaat de verwarring toe.

Ene Ton Heerts zat bijvoorbeeld bij Pauw en Witteman. Ton Heerts ging niet toegeven op de lengte van de WW, en ook niet op de hoogte. Juist nu er zoveel ontslagen vallen, moeten we niet aan de WW morrelen, zo legde hij uit alsof dat een logisch zaak was. Dat was het eerste moment van verwarring. Als er veel ouderen zijn, versoberen we de AOW. Als er veel immigranten zijn, beperken we de toegang. Maar nu er veel werkeloosheid is, mag er niets gebeuren aan de WW? Dat begrijp ik niet.

Verder begreep ik ook niet helemaal wie Ton Heerts was, en wat hij precies had in te brengen. Ik leefde in de veronderstelling dat na het opstappen van Jongerius de vakbond door interne strijd was geïmplodeerd. Heerts bevestigde dat vermoeden in een interview: „Wientjes denkt dat wij er als vakbeweging nog zijn. Maar dat is een misverstand. We zíjn er voor een belangrijk deel niet meer.”

Dat was augustus 2012. Daarna is de vakbeweging blijkbaar op miraculeuze wijze uit de as herrezen. Een half jaar nadat de voorzitter zijn eigen bond als een rokende puinhoop beschrijft, schittert de vakbond aan de onderhandelingstafel als nooit tevoren in zijn onmogelijke conservatisme en onverzettelijkheid. De geheel vernieuwde ledenraad van de FNV heeft Ton Heerts géén toestemming gegeven om over hoogte en lengte van de WW te onderhandelen en ook niet over het ontslagrecht. Let wel, dat zijn zaken die alle werkende Nederlanders aangaan, niet alleen die 1 op de 7 die lid is van een vakbond.

En wie vertegenwoordigt Heerts dan in die onderhandelingen? Het zijn in ieder geval niet mijn generatiegenoten die vaak het wettelijk maximum van drie tijdelijke contracten krijgen (en voor een vierde contract even met een soort onbetaalde hybride ontslagvakantie moeten, zodat ze daarna weer op een tijdelijk contract verder kunnen). Het zijn ook niet de ZZP’ers die nooit reclame hoeven te maken voor hun zaak, omdat ze toch maar één klant hebben: hun voormalig werkgever die weigerde nog langer pensioenpremie te betalen. Het zijn ook niet al die mensen die op oproepbasis altijd beschikbaar moeten zijn, maar te weinig uren maken voor een vol inkomen.

Die hausse aan tijdelijke contracten vindt Heerts wel degelijk een probleem, althans dat beweert de FNV-baas bij Pauw&Witteman. Voor het gemak noemt hij niet dat die berg aan tijdelijke contracten een direct gevolg zijn van de bemoeizucht van de vakbond. Zij waren het die een woud aan bureaucratische rompslomp optuigden als een bedrijf van een werknemer af wil. Zij waren het die de duur van de WW tot een recordlengte en recordhoogte lieten stijgen, zodat het ontslaan van oudere werknemers een financiële catastrofe is geworden. De vakbond heeft de vaste werknemers zo’n luxe positie gegeven, dat vervolgens niemand meer een vaste werknemer wil. En alles lijkt erop dat die vakbond geen haar veranderd is. Want terwijl Heerts naar eigen zeggen graag iets wil doen aan de positie van de flexwerker, kondigt hij in dezelfde adem aan geen centimeter te willen wijken op duur en hoogte van de WW of het ontslagrecht. Onnavolgbaar, die man.

Maar toch speelt dit vastgeroeste stelletje nog steeds een grote rol. Dat is een bewuste keuze van dit kabinet. Die willen koste wat kost blijven polderen, ze blijven zoeken naar breed gedragen beleid ook al is duidelijk dat van breed draagvlak of eensgezindheid bij de vakbond in ieder geval geen sprake is. Mocht er een sociaal akkoord gesloten worden, dan is dat met een club die nauwelijks is opgestaan uit de dood, en die na de ondertekening waarschijnlijk spoedig opnieuw aan interne conflicten ten onder gaat. Dan kun je je afvragen met wie je dan precies een akkoord hebt gesloten.

Verder blijft die politieke hunkering naar extra draagvlak een opmerkelijke situatie. Rutte laat zich voortdurend gijzelen door partijen met minder mandaat en minder vertegenwoordiging dan zijn eigen kabinet: als het niet de Eerste Kamer is, dan de vakbond. Alsof onze premier telkens weer vergeet dat zijn coalitie dit keer wél een meerderheid in de samenleving heeft, en over meer dan voldoende echt democratisch draagvlak beschikt.

Ik zou zo graag weer eens een regering zien, die regeert. Zelf, zonder goedkeuring te vragen, zonder telkens over de schouder te kijken.

Toch interessant, die gelegenheidscoalitie die gesmeed moest worden om het woonakkoord te ondertekenen. Voor de Tweede Kamer hoefde het namelijk niet. Daar heeft het Nederlandse volk afgelopen september PvdA en VVD nog een meerderheid gegeven. Nee, het was de Eerste Kamer die dwars lag. U weet wel, die gewichtige denktank, met nauwelijks democratisch mandaat waar politieke coryfeeën als Eelco Brinkman de dienst uitmaken en het CDA nog een grote rol speelt. Geen greintje terughoudendheid zat er in de manier waarop de senatoren de plannen van het meerderheidskabinet dwarsboomden. Brinkman blaakte van zelfvertrouwen. Je zou haast vergeten dat het CDA nauwelijks meer draagvlak heeft in de samenleving.

Maar goed, eindelijk veranderingen op de woningmarkt. Zelf ken ik die alleen als huurder. In de vrije sector welteverstaan. Mijn ouders schreven mij namelijk wel op tijd in voor een basisschool, maar ze vergaten mij op de wachtlijst van de woningcorporaties te zetten. Dus na mijn afstuderen huurde ik met mijn startsalaris noodgedwongen een huis met een huur boven de 680 euro per maand. Alles beneden die prijs wordt in Nederland namelijk gereguleerd met kunstmatig lage huren, huursubsidies en fiscaal voordelige regelingen voor woningcorporaties. Het duurdere huurhuis moet je met een vergrootglas zoeken. Nederland heeft de grootste gereguleerde huurmarkt ter wereld: van elke vijf huurwoningen, wordt er één niet gereguleerd.

Ik hoorde regelmatig over mensen die wél een goedkoop huurhuis hadden kunnen bemachtigen. Dat was dan vaak puur geluk: ze bereikten de top van de wachtlijst toen ze nog als armlastige student door het leven gingen. Ondanks dat hun salarissen aanzienlijk zouden gaan stijgen, werden ze toch toegelaten tot het paradijs van de spotgoedkope sociale huurmarkt. Zo’n toewijzing is dan echt alsof je met zo’n oranje sjaaltje op het dorpsplein een bordkartonnen jackpot in ontvangst mag nemen. Het betekent dat je een groot deel van je leven, aanzienlijk meer geld te spenderen hebt dan je medemens op de wachtlijst of in een koopwoning. Foutje van de overheid in uw voordeel, zeg maar. Kenmerkend is ook hoeveel zo’n nieuwe huurder vaak bereid is om te investeren in zijn nieuwe huis: vloeren worden gelegd, keukens gerenoveerd, er wordt gestukt, gesausd en geschilderd. Dat is ook niet vreemd, je wordt er namelijk nooit meer uitgezet, ongeacht je inkomen, ongeacht je vermogen, ongeacht of er armere Nederlanders op de deur staan te kloppen. Je hoeft nooit meer weg. Het lijkt veel op een koopwoning, alleen dan goedkoper en zonder de risico’s.

Nu hebben we het in de afgelopen maanden veel gehad over de slechte secundaire uitwerkingen van de hypotheekrenteaftrek, maar de effecten van de overheidsbemoeienis op de huurmarkt zijn misschien nog wel perverser. 600.000 mensen wonen volgens het CBS scheef. 387.000 huishoudens mogen zich echt doodlachen, die verdienen meer dan 43.000 euro per jaar, en betalen een huur die gemiddeld de helft van de marktprijs is (voor zover er een markt is). Het is een soort Amarantis-achtige situatie: het is legaal, maar je vraagt je af waarom.

Het ergste is dat je de scheefwoners met geen stok uit hun gesubsidieerde woning krijgt. Die zitten als zuigvissen vast aan hun jackpot. Wooncorporaties die durfden te vragen naar het salaris van de huurders, maakten volgens de rechter inbreuk op de privacy. Oprotpremies van 5.000 euro, zoals in Den Haag, zetten weinig zoden aan de dijk. En nu met de nieuwe wet het inkomen van de huurder eindelijk wel een rol mag gaan spelen, worden scheefwoners nog steeds niet uit hun huizen gezet. Nee, er wordt slechts een voorzichtige huurverhoging gevraagd: 4,5 procent voor wie meer dan 43.000 verdient. Dat doet dit akkoord, 4,5 procent extra vragen aan een groep van wie het op geen enkele manier te rechtvaardigen is dat die nog een sociale huurwoning bezet houdt. Even rekenen, 4,5 procent is dertig euro per maand, maximaal. Ik vrees dat er meer nodig zal zijn om die bovenmodale club uit de schoot van de staat te kieperen.

‘Je geld of geen leven.’ Zo kun je de actie van Jelle Brandt Corstius het beste omschrijven. Hij deed afgelopen weken een oproep om oud-SNS-topman Sjoerd van Keulen net zolang te stalken tot hij zijn bonus teruggeeft.

Het is in ieder geval verfrissend, dat strafrecht van Brandt Corstius. Je kiest gewoon één willekeurige bankier uit de collectie van honderden bankiers die onterecht bonussen hebben ontvangen, en stuurt daar met één simpel handgebaar je tienduizenden volgers op af. Geen idee of het rechtvaardig is om één man zo te pakken, rechter Brandt Corstius heeft in al zijn goedertierenheid zijn oordeel op één column gebaseerd (geen grap). Geen idee wat de straf precies inhoudt en wat van Keulen te verduren krijgt, maar het is in ieder geval akelig, dus dat is goed.

Voor de zekerheid heeft Jelle een disclaimer toegevoegd bij de oproep. Na de zinsnede waarin hij aanspoort om net zo lang door te gaan met lastigvallen totdat het doel is bereikt, volgt de opdracht: „Maak geen enge dreigementen, dat werkt alleen maar averechts.”

Als volgende week blijkt dat het gezin van Van Keulen heeft moeten onderduiken, heeft hij in ieder geval schone handen.

Ach, ik begrijp het ook allemaal wel. Ik voel mijn onderbuik ook weleens opspelen. Het is heel bevrijdend om daar zo nu en dan naar te luisteren. In Nederland zitten wij altijd maar laf op onze handen te wachten totdat een of andere rechter of regering bepaalt dat iemand strafbaar is. Waarop we vervolgens moeten afwachten tot iemand namens ons die straf uitvoert. Dat is de vloek van een functionerende rechtsstaat.

We hebben ons strafrecht uitbesteed aan een groepje extreem ethische vertegenwoordigers. Verdachten hebben rechten, verdachten zijn niet schuldig, ze worden bij voorkeur niet willekeurig geselecteerd en de straf die ze krijgen is gedefinieerd en eindig. Heel frustrerend allemaal. Straks komt Volkert van der G. vrij, terwijl het gepeupel nog helemaal niet vindt dat hij genoeg gestraft is. Die kopschoppers huppelen ook nog helemaal legaal rond in Turnhout. Zo’n slecht idee is zo’n fatwa ook weer niet.

Maar goed, terwijl Jelle zich met het kastijden van de hoofdrolspelers van vóór 2006 bezighoudt, kunnen wij ons beter bekommeren om de daadwerkelijke kwestie: het roekeloze gedrag van de banken. De helft van alle grote Nederlandse banken is in handen van de staat. Zelfs SNS, waar zowel De Nederlandsche Bank als twee door de staat aangewezen commissarissen extra goed toezicht zouden houden, ging ten onder. 750 miljoen euro aan staatssteun werd erin gestoken. Twee keer leende SNS rentevrij bij de Europese Centrale Bank. Het mocht allemaal niet baten.

De bankenproblematiek is typisch zo’n onderwerp waarover honderden geleerde Nederlanders zich – al mopperend en scheldend op elkaars onkunde – over buigen, maar waarvoor ondertussen niemand een oplossing heeft. Uiteindelijk klinkt één algemeen idee telkens weer als het verstandigste: de hele bankensector moet verschrompelen.

De oplossing voor het grote probleem is om het te laten krimpen tot een klein probleem. Een probleem van miljoenen in plaats van miljarden euro’s. Banken moeten weer servicegericht worden, bescheiden partners, saaie werkgevers. Bankieren moet geen sector op zich zijn, maar onderdeel van de facilitaire dienst die aan het eind van de gang zit, bij de kopieerapparaten, het secretariaat en personeelszaken.

Het wordt alleen moeilijk om die verschrompeling voor elkaar te krijgen. Niemand is bereid tot krimp. Groei is gunstig, groei betekent succes, stijgende koersen en champagne, groei is alles. Krimpen betekent dat je onsuccesvol bent, krimpen is verliezen. Het wordt lastig een bankdirecteur te vinden die niet zijn groei-, maar zijn krimpambities met trots wil presenteren aan de aandeelhouders.

Aan de andere kant is dat ook wel weer typisch iets wat we bij Jelle kunnen neerleggen. Als we zijn onderbuik geïnteresseerd kunnen krijgen in een intelligente verandering in plaats van het rancuneus terugvorderen van een paar ton, kunnen we met al dat populisme misschien nog weleens iets bereiken wat daadwerkelijk nuttig is. Als de bloedhonden van Jelle echt bepaald gedrag blijken te kunnen afdwingen bij bankiers, kun je ze ook inzetten voor een geraffineerder doel. Ik zie kansen.