Ik stond in de file en luisterde naar de radio waar ze de opjuttende woorden van Rutte nog maar een keer herhaalden. We moeten niet somberen. We moeten niet mopperen. We moeten elkaar niet de crisis in blijven praten. We moeten lekker wél die nieuwe auto kopen als we er al heel lang in rond rijden. We moeten lekker wél een huis kopen als het door gezinsuitbreiding te klein is geworden. Even dacht ik dat hij daaraan toe zou voegen dat het best een goed idee was om überhaupt nog wat extra kindertjes te maken. Dat dat demografisch gezien ook wel prettig zou zijn. Maar zo ver ging hij niet.

Het was zo´n typische file waar ik in stond. U kent het, zo’n pesterig bordje met het getal  “50” boven me terwijl ik minutenlang niet eens één kilometer per uur hebt gereden. Met auto’s die voor mijn auto schieten als ik niet snel genoeg in de rij aansluit. Met telkens weer andere bozige mannen achter me die wild gebaren dat ik niemand er tussen moest laten. Alsof je in de supermarkt in de rij staat voor de kassa, in plaats van in een weiland in een rij voor niets.

Ik stond daar dus in die file en ineens kon ik Rutte’s gedachtegang best goed begrijpen. Ik hoef daar namelijk helemaal niet in die file te staan. Al die auto’s staan daar alleen maar stil omdat de persoon vóór hem stil staat, en die staat weer stil omdat die persoon voor hem weer stil staat. En zo staan er 10 km aan auto’s te wachten. Op niets. 10 km aan mensen, vierbaans, die daar hun tijd staan te verdoen.

Doozonde. En het hoeft niet. Want als we nou allemaal tegelijkertijd, op hetzelfde moment het gaspedaal intrappen, dan kunnen we allemaal weg uit dat weiland, verder met ons leven. Theoretisch moet het kunnen. Als iedereen gewoon tegelijkertijd in hetzelfde tempo optrekt, rijden we binnen de kortste keren weer allemaal 100 km/h. Het enige wat we nodig hebben is coördinatie. Een Rutte in een oranjehesje die op de vangrail gaat staan en aftelt. 3….2…..1….. GO!

Er is eigenlijk maar één onderdeeltje dat roet in het eten gooit. Voor deze oplossing is een enorme hoeveelheid kuddegedrag nodig en een enorme berg vertrouwen. Iedereen moet daadwerkelijk zonder uitzondering precies hetzelfde gaan doen, niet te vroeg en niet te laat. En iedereen moet het vertrouwen hebben dat zijn voorganger ook precies op hetzelfde moment gaat rijden, je moet zeker weten dat je niet vol op zijn achterkant inrijdt, dat zou een bijzonder knullige afloop zijn. Sterker nog, iedereen in de file moet het volste vertrouwen in een goede afloop hebben. Als er in die 10 km maar één auto is die blijft staan, en die persoon staat toevallig niet achteraan de file, dan wordt het één grote ramp.

Rutte werd natuurlijk uitgelachen. Mensen werden zelfs boos, het was ongepast om in deze tijd op te roepen tot uitgaven. Buma roepte hem uit tot “Tsjakka-premier”. Maar ik snap het idee van Rutte wel. Een economie aanzwengelen is veel eenvoudiger dan een file in beweging brengen. Om een economie aan te zwengelen hoeft niet eens iedereen tegelijkertijd tot spenderen over te gaan. Een flinke groep huishoudens volstaat. Het is een mateloos frustrerend probleem dat Nederlanders door angst hun baan kwijt te raken, minder geld uitgeven waardoor grote groepen mensen ook daadwerkelijk hun baan kwijtraken. Iedereen die wel eens in een file heeft gestaan, kent dat idee, dat het allemaal niet nodig is. Dat met één gecoördineerde massabeweging, niemand meer stil hoeft te staan.

Ik zie er wel wat in. 3…2…1… Met een beetje geluk rijdt niemand zich dood.

We trokken ons terug in het landelijke gebied in de buurt van Eindhoven om ons drie dagen te bezinnen. Wat moesten wij, PhD-studenten en postdocs, doen met ons leven? Voor elke tien promovendi is er één vaste baan in de academie. De andere negen worden zonder pardon de universiteit uitgeknikkerd. Wat moest er in godsnaam van ons worden?

Om ons denkproces te ondersteunen waren een aantal oud-promovendi uitgenodigd. Sommige werkten in het bedrijfsleven of de overheid. Anderen waren succesvolle wetenschappers geworden. Ze vertelden boeiende verhalen over het succes en de mislukkingen, de strategie en het toeval in hun loopbaan. En in de laatste slide voegden ze daar, op verzoek van de organisatie, een advies aan toe voor de promotiekinderen in de zaal.

Er bestond een opmerkelijke consensus onder die carrièreadviezen. Wij moesten onze passie volgen. En het was niet de eerste keer dat ik dat advies kreeg. Het is een bijzonder populair idee. Internet staat vol met TED-talks, tegelwijsheden, en allerhande melodramatische filmpjes (bekijk bijvoorbeeld ‘tragedy & hope’) die ons vooral opdragen alles uit je handen te laten vallen en onmiddellijk dát gaan doen wat je het allerleukst vindt. Elke dag dat je je passie niet zou volgen, zou een verspilde dag zijn.

Nu moet iedereen vooral zijn eigen levenswijsheden erop nahouden. Maar het evangelie van het ‘passie volgen’ is in meerdere opzichten buitengewoon hinderlijk. Zeker in een tijd dat de werkloosheid onder 30-minners is gestegen tot 15 procent is het misplaatst om te roepen dat je je leven verspilt als je je niet onmiddellijk met je passie gaat bezighouden. Daarbij komt dat het überhaupt maar voor een piepklein groepje bevoorrechte mensen is weggelegd daadwerkelijk leuk werk te doen. Het merendeel van de mensen is veroordeeld tot vakken vullen, kantoren schoonmaken, straten aanleggen, demente bejaarden in bed stoppen en ze de volgende dag er weer uit halen, orders picken, parkeerboetes uitdelen, de telefoon beantwoorden. Het is misschien wel het belangrijkste nadeel van een lage opleiding: grote kans op stom werk. Het is een illusie dat iedereen in dit land zijn passie zou kunnen volgen, de meeste van ons moeten gewoon werken.

Ik snap de verwarring wel. Er was een tijd dat ook ik iedereen die zijn baan verloor op het hart drukte om toch vooral te gaan schrijven voor een krant of tijdschrift. Daarmee stopte ik onmiddellijk toen ik me realiseerde dat er niet zoveel mensen zijn die ook daadwerkelijk kunnen schrijven. Zo is het ook met de ‘volg je passie’ -evangelisten. Ze hebben een ideale loopbaan gevonden waar hun hartje sneller van gaat kloppen en nu zijn ze ervan overtuigd dat dat voor iedereen is weggelegd. En het treurige is: dat is niet waar. Er is niet genoeg plek voor ieders passie. Op een gegeven moment raakt een land verzadigd met cupcakebakkers, hardlopers, wijnkenners, golfinstructeurs en yogadocenten. Verder wordt niet iedereen gelukkig van zijn passie. Hoe leuk is cupcakes bakken nog als je er een inkomen mee moet verdienen. In het ergste geval ben je gewoon een leuke hobby kwijt.

Maar er is een belangrijker reden waarom het advies om je passie te volgen, onaardig is. De ongemakkelijke waarheid is namelijk dat de meesten van ons helemaal geen passie hebben. Er zijn zoveel mensen wier hartje door helemaal niets sneller gaat kloppen. Er zijn miljoenen mensen in dit land die een gelukkig leven leiden als er geen grote rampen gebeuren. Als ze ’s avonds, na hun niet bijzonder inspirerende kantoorbaan een leuke HBO-serie kunnen kijken, een beetje barbecuen in de zomer, een paar weken kamperen. Die zich wel vermaken in het leven, maar die je nooit op één echte passie zult betrappen.

Het is heel onaardig om tegen die mensen te schreeuwen dat ze hun tijd verspillen en hun leven weggooien. Onaardig, misschien zelfs onbeschoft. Het levert enorme onrust op. Zelfs ik, en ik ben toch behoorlijk dol op wetenschap, begon te twijfelen over mijn keuzes toen de sprekers bij hun laatste slide aankwamen. Liet ik mijn leven ook door mijn vingers wegglippen?

Het is allemaal onzin. Ik adviseer dan ook met klem om ieder die je aanraadt om je passie te volgen, vriendelijk toe te lachen en verder volstrekt te negeren. Ze weten niet waar ze het over hebben.

Toen we vorige keer dit gesprek moesten voeren, toen over rituele slacht, werd dierenmishandeling als belangrijkste excuus ingezet om godsdienstvrijheid te beperken. Nu komt de besnijdenis van jongens weer ter tafel met het argument dat ouders geen onomkeerbare beslissingen mogen nemen voor hun kinderen.

Let wel, in Nederland mag een ouder beslissen of een kind wordt geboren. Een ouder mag zijn kind leren dat het naar de hel gaat als hij zich niet gedraagt. Een ouder mag het kind leren dat je alleen rauwe groente en zaden mag eten omdat je jezelf anders vergiftigt. Een ouder mag een kind leren dat alle Feyenoorders kakkerlakken zijn en dat de stad Rotterdam een verdorven plek is. Een ouder mag een kind al zijn normen en waarden en geloof en angst en haat en liefde meegeven, opzettelijk of onopzettelijk, goedschiks of kwaadschiks. Een ouder geeft een kind zijn DNA en zijn opvoeding, zowel nature als nurture.

Maar oh wee, als een ouder het kind besnijdt. Want dat, dames en heren, is onomkeerbaar.

De aanleiding van het deze week heropende debat over de besnijdenis van jongens is het medische gebekvecht tussen Amerikaanse en Europese kinderartsen. Afgelopen maandag haalde de nieuwste Europese veldslag zelfs de voorpagina van deze krant. In het kort komt het hier op neer: Europese kinderartsen vinden dat besnijdenis meer nadelen heeft dan voordelen. Amerikaanse kinderartsen zien meer voordelen dan nadelen. De Amerikanen verwijten de Europeanen slordig literatuuronderzoek te hebben gedaan. De Europeanen verwijten de Amerikanen aan culturele vooroordelen te lijden.

Bij het bestuderen van de publicaties ontdek je dat beide kanten een punt hebben. Er zitten nadelen aan besnijdenis: zoals het risico op doorgaans niet zulke ernstige complicaties. Er zou ook een correlatie zijn tussen besnijdenis en seksuele problemen, ook al wordt de onderbouwing daarvan in het Amerikaanse weerwoord met de grond gelijk gemaakt.

Er zijn ook voordelen: besnijdenis zorgt voor betere hygiëne en significant minder overdracht van een aantal soa’s waaronder hiv in heteroseksueel geslachtsverkeer. Maar in de westerse wereld, waar dat soort hiv-besmettingen nauwelijks voorkomen en iedereen met grote regelmaat een douche neemt, zijn ook de voordelen van besnijdenis te verwaarlozen. Er is dan ook maar één belangrijke conclusie uit deze woordenwisseling te trekken: besnijdenis heeft nauwelijks voordelen, maar het zorgt ook niet voor een grote medische misstand.

Je zou dus kunnen stellen dat medische argumenten maar een kleine rol spelen in dit debat. Toch blijven artsen zich maximaal ermee bemoeien, alsof niets anders dan geneeskunde doorslaggevend zou moeten zijn. De reden dat Amerikaanse artsen zich in de discussie mengen is duidelijk: hun standpunt heeft directe gevolgen voor de financiële vergoeding van besnijdenis uit publiek geld. In Europa ligt het anders. De enige reden waarom bijvoorbeeld Nederlandse artsen al hun gewicht en autoriteit inzetten in de discussie, is omdat ze een besnijdenisverbod willen bewerkstelligen. Dat verbod is gebaseerd op veel meer dan alleen medische gronden. Artsen spreken in dit land met net zoveel autoriteit over geneeskunde als dat ze een oordeel vellen over lichamelijke integriteit van het kind, over godsdienstvrijheid en de reikwijdte van de zeggenschap van ouders over hun kinderen.

Des te komischer is het dus ook dat juist de Europese artsen hun Amerikaanse collega’s culturele vooringenomenheid verwijten. Heus, culturele vooringenomenheid speelt mee bij die Amerikanen. Niet-medische besnijdenis is in de Verenigde Staten nog steeds een gewoonte die maar heel langzaam verdwijnt. Nog steeds wordt vijftig procent van de jongens, religieus of niet religieus, bij geboorte besneden. Ridicuul.

Maar uit Europese hoek is het een bizar verwijt. De culturele component van het besnijdenisdebat is hier niet minder afwezig. Nergens ter wereld vind je zoveel kritiek op gelovigen en afkeer van religie als in Noord-Europa, waar de auteurs vandaan komen. Dit is één van de meest atheïstische delen van de wereld. Hier staat de vrijheid om je anders te gedragen, andere levensstijlen, andere rituelen erop na te houden dan de geoorloofde atheïstisch gewoontes, continue onder druk. Waar niet-medische besnijdenis in Amerika een bijna achteloze gewoonte is, wordt het hier gezien als een immens kwaad, een regelrechte mishandeling van het kind en een legitieme grond om op het ouderlijk gezag en de godsdienstvrijheid in te breken.

Maar gelukkig speelt die hele cultuur volstrekt geen rol in het oordeel van de artsen over besnijdenis. Dat is gebaseerd op puur medische gronden.

Right.