Ik had een heel klein medisch dingetje. Een huis- tuin en keukenongemakje, waarvoor het huis- tuin- en keukenmiddeltje nog nèt niet in de drogist is te verkrijgen. Dus ik ging in het Amerikaanse medische labyrint op zoek naar een huisarts die me iets kon voorschrijven. Ik vond een primary care physician, in het ziekenhuis, op de afdeling interne geneeskunde.
Ik werd gewogen, (ik heb een normaal gewicht), mijn bloeddruk en cholesterol werden gemeten (ik heb een normale bloeddruk en cholesterolgehalte). Ik kreeg een tetanusprik. Er werd in mijn ogen gekeken, in mijn mond, in mijn oren, aan mijn borsten gevoeld en in mijn buik gedrukt (ik heb normale ogen, oren, mond, borsten en buik). Er werd bloed geprikt, ik moest urine afgegeven (ik heb normaal bloed en normale urine).
Er werden duizend-en-één vragen gesteld, over mijn oma’s, opa’s, vader en moeder. Of ik weleens duizelig was, onrustig, slapeloos, of ik buikpijn had, hoofdpijn, oorsuizen. Bijna een half uur later liet ik zien waar ik voor kwam, maar daar kon ze me helaas niet mee helpen. Dat was niet haar terrein, daar durfde ze niet aan te beginnen. Daarvoor moest ik naar de specialist, en die had een wachttijd van drie maanden.
Al met al was het een interessant kijkje in de Amerikaanse gezondheidsindustrie, waar 17 procent van het bruto binnenlands product aan wordt uitgegeven. Onder meer aan onnodige onderzoeken voor gezonde mensen als ik.
Waarom die onderzoeken worden uitgevoerd, is onduidelijk. Patiënttevredenheid? Omzet? Of was dit een voorbeeld van ‘defensieve geneeskunde’; een arts die zonder medische aanleiding tests en scans laat uitvoeren, om de kans iets te missen en daarom een schadeclaim te krijgen zo klein mogelijk te maken. Die schadeclaims gaan vaak om miljoenen dollars, maar dat is niets vergeleken bij de kosten van al die extra scans en tests, van mijn én haar tijd, van alle keren dat de primary care physician niet zelf iets durft voor te schrijven en er nóg een consult aan mijn huis- tuin- en keukenkwaal moet worden besteed.
Andere kosten: de aansprakelijkheidsverzekering van de arts. Een gemiddelde aansprakelijkheidsverzekering kost tussen de 10.000 en 100.000 euro per jaar. De kans dat een Amerikaanse arts wordt aangeklaagd gedurende zijn carrière ligt tussen de 75 en 100 procent, afhankelijk van het specialisme. Het leidt ertoe dat er nauwelijks open wordt gecommuniceerd over fouten en hoe die in het vervolg te voorkomen. De arts verliest, en de patiënt en de maatschappij. Alleen de verzekeringsmaatschappij en de letselschadeadvocatuur verdienen hieraan. En veel ook.
Teruggekomen op het laboratorium waren daar dan eindelijk de bacteriële stammen aangekomen die ik zo’n jaar geleden had besteld. Het duurde eindeloos, waardoor een deel van mijn onderzoeksplannen hier in de VS in de soep liep. De advocaten van de universiteit steggelden met de advocaten van de verstrekkende instantie. Sommige stammen kwamen nooit aan. De advocaten werden het niet eens.
Maar ik woon dan ook in het land met de op-één-na (Israël) grootste groep advocaten per capita, en dan tellen alle bedrijfsjuristen niet eens mee. Die mensen moeten ergens hun geld mee verdienen.
Is het anders in Nederland? De grote rechtzaken ontbreken, een ontevreden patiënt kan met zijn klacht terecht bij een tuchtcollege. Het aantal klachtenprocedures bij de tuchtcolleges is stabiel, zo rond de 1.600 per jaar, minder dan 20 procent wordt gegrond verklaard, en meestal resulteert dat in een waarschuwing voor de arts. Niet in een miljoenenclaim. Toch doen artsen in Nederland ook aan defensieve geneeskunde. Niemand heeft zin in de stress van zo’n klachtenprocedure.
Ook in Nederland is de claimcultuur er langzaam ingeslopen, in hoe we met elkaar communiceren. Slik een pil en lees de dertig bijwerkingen die kunnen ontstaan. Open een verzekering, een bankrekening, bestel een creditcard, download een app, en aanschouw de pagina’s aan kleine lettertjes. Ga op een nieuw fitnessprogramma en daar staat: raadpleeg eerst uw arts alvorens u aan dit programma begint.
Dan kan je namelijk altijd die arts nog de schuld geven.
Het is geen nieuws, maar eigenlijk is het ongelofelijk hoe we gewend zijn aan de juridisering. Aan bedrijven die zich continue voor alles indekken. Aan consumenten, patiënten die permanente hazards zijn. Aan het feit dat we 17.300 advocaten hebben, en nog veel meer juristen. En 30.000 rechtenstudenten.
Het is wellicht een gekke vraag, maar hoeveel advocaten heeft een land eigenlijk nodig?

Afgelopen week verscheen Edward Snowden na lange tijd weer in beeld. In een Moskovitisch hotel werd hij geïnterviewd door de populaire tv-comedian John Oliver, die hem zonder veel slag of stoot meedeelde dat Amerikanen zijn vergeten wie hij is. Zelfs nu de Patriot Act, de wet die de NSA in staat stelde om hun sleepnetten over onze privacy uit te werpen, moet worden verlengd is er geen echt debat over de documenten die Snowden onthulde.
Tijd om met iets tastbaars te komen, volgens Oliver, iets waar Amerikanen echt om geven. ‘Dick pics’ bijvoorbeeld. Als een Amerikaanse man een foto van zijn piemel verstuurt, kan de NSA die dan zien? Het werkte. Er was ophef over. Snowden was weer heel even nieuws en misschien hadden mensen het thuis wel weer heel even over hun privacy.
In Nederland presteerde Arjen Lubach, die zijn eigen Amerikaans-achtige lachshow heeft, precies hetzelfde rondom TTIP. Dat is het grote handelsverdrag dat voor de VS, de EU-lidstaten en een tiental andere landen de regels en importtarieven gelijk moet trekken voor een waslijst aan industrieën en producten van zonnebrandcremes tot medicijnen tot oesters tot auto’s tot varkens tot airconditioners tot bankproducten tot vliegtuigen tot serviesgoed.
En ook al zijn de onderhandelingen nog lang niet klaar en is het volstrekt onduidelijk wat er in het uiteindelijke verdrag komt te staan, toch is het volgens Arjen Lubach de hoogste tijd dat de burger zich er mee gaat bemoeien. Net als John Oliver privacy sexy probeert te maken met dick pics, trekt Arjen Lubach ook maar iets sensationeels uit de kast om de mensen aan het denken te zetten over TTIP: ‘de chloorkip’. Chloorkip is een populaire term voor Amerikaanse kip die, nadat hij geslacht en geplukt is, in een waterig chloorbadje wordt ontsmet. In Europa hebben we een andere tactiek, wij proberen besmetting te voorkomen in de hele keten. Oftewel, Amerikanen genezen, wij voorkomen. Onze kip is daardoor duurder, omslachtiger, maar niet veel veiliger dan de Amerikaanse variant. Kip blijft levensgevaarlijk. Zo’n 60 tot 70 procent van zowel de Amerikaanse kip als de Europese kip is besmet met campylobacter, een bacterie die je ernstige diarree bezorgt. Eigenlijk is het onvoorstelbaar dat we, met al onze veiligheid- en gezondheidsobsessie, zo’n gevaar accepteren.
Maar waar wil Arjen Lubach dat we ons druk over maken? Over zo’n lullig chloorbadje. Omdat het eng klinkt. Of chemisch. Op een complex probleem als voedselveiligheid kun je duizend-en-één studies en behandelmethodes en strategieën loslaten, maar die overwegingen zijn niet aan Lubach besteedt. Die laat gewoon een plaatje van een kip met twee Glorixflessen onder zijn vleugels zien, en verklaart dat we nu eenmaal met z’n allen besloten hebben dat we geen chloorkip believen in Europa. En daarmee uit.
Het resultaat: de cabaretier heeft met succes TTIP op de kaart gezet en ervoor gezorgd dat heel tv-kijkend Nederland bij TTIP nu vooral denkt aan kip in Glorix-saus. Het probleem: het is onzin. Behalve een uit zijn verband getrokken zinnetje uit de Telegraaf wijst weinig erop dat de verschrikkelijke chloorkip aan de grenzen van Europa staat. Sterker nog, iedereen inclusief Ploumen en Merkel en de verantwoordelijke Eurocommissaris, heeft gezegd dat de chloorkip er niet komt. Het doet me denken aan die tijd dat Nederland geen flauw benul had van wat er in vredesnaam in de Europese grondwet stond, maar we er toch over moesten stemmen. Toen zijn we met zijn allen gaan geloven dat het ging over de vraag of Turkije lid moest worden van de EU. (We vonden van niet.) Alles voor de ‘bespreekbaarheid’, alles voor de betrokken burger. Die moet op de hoogte worden gehouden van wat er in Brussel achter gesloten deuren allemaal wordt bekokstoofd. Dan is een beetje wild in de rondte speculeren kennelijk geoorloofd.
Gekke vraag misschien, maar hoe zinnig is het om in dit stadium inspraak te eisen? De onderhandelingen gaan nog een jaar duren, met honderden verschillende onderwerpen waarop moet worden toegegeven of moet worden ingeleverd, waar onderhandelaars blufpoker moeten spelen of zich juist kwetsbaar moeten tonen. Is het redelijk om dan volledige openheid te eisen? Is het nuttig om dan het jeremiërende publiek aan tafel te hebben, dat opgezweept door een melige talkshow vooral maar de hele tijd blijft hameren op de regels voor het gebruik van chemicaliën voor de ontsmetting in de pluimveehouderij? Misschien moeten we even wachten, even kijken of al onze grote angsten wel relevant zijn voor het eindresultaat.

In juli 2014 verhuisde ik met man en kat naar St. Louis. Dat is een nogal willekeurige stad in een nogal willekeurige staat aan de Mississippi in hartje VS, waar toevallig een uitstekende onderzoeksgroep zich bezig hield met precies dezelfde vraag waar ik mij ook mee bezig wilde houden.

De Joodse gemeente had ik snel gevonden. En in korte tijd ontdekte ik veel. Hier vijf dingen die ik leerde:

1. Anders dan bij een Nederlandse Joodse gemeente ben ik nog niet één keer gevraagd in een commissie te zitten, stoelen klaar te zetten, een cake te bakken of een Facebook-event te maken. Weet je wie dat namelijk doen? Medewerkers. Echte, betaalde medewerkers. Ik ken nu drie leeftijdsgenoten die fulltime in dienst zijn van een Joodse organisatie. Jewish Leadership is hier geen vrijwilligerswerk.

2. Anders dan in Nederlands Jodendom is het me nog niet één keer gelukt ergens voor te betalen. Ik heb het een aantal keer geprobeerd, maar het was nadrukkelijk niet de bedoeling dat we ook maar één dollar zouden neerleggen voor de film, het Indiase buffet, of de toetjesfietsroute. Voor een benefietavond met een loterij hebben we nog een poging gedaan door veel loten te kopen. Maar zelfs dat mislukte jammerlijk toen we de jackpot wonnen.

Ergens voelt het ongemakkelijk. Ik weet niet of u de ontwikkelingen in Ferguson een beetje heeft gevolgd, maar als ik rondkijk in deze streek kan ik betere doelen bedenken dan een gratis toetjesfietsroute voor een hoogopgeleide werkende blanke vrouw als ik.

3. Er zijn echt ontzettend veel Joden in de VS. En toch zijn ze hier, net als in Nederland, continue als de dood dat jonge Joden van hun achtergrond vervreemden en nooit meer terugkomen. Alleen is de oplossing in de VS om heel veel geld, bier en dj’s richting de vermiste generatie te smijten. In Nederland is de oplossing om jonge Joden zoveel mogelijk in besturen en commissies te sleuren, om ze vervolgens elke week drie uur te laten vergaderen met gepensioneerden. Tot nu toe bevalt de eerste optie me beter.

4. In tegenstelling tot Nederlandse rabbijnen zie je Amerikaanse rabbijnen ook wel eens in de media als het niet over antisemitisme of Israel gaat. De rabbijnen van de reform gemeente werden na de dood van de ongewapende zwarte tiener Michael Brown een aantal weken nauwelijks in de synagoge gesignaleerd, omdat ze het te druk hadden met vredesliederen zingen in Ferguson en melkpakken leeg gieten in de betraangasde ogen van demonstrerende leden. Ik vond het ook wat overdreven. Maar van Nederlandse rabbijnen hoor je wel weer heel weinig. Behalve dan dat ze antisemitisme stom vinden en Israel tof.

5. Joodse jongerenorganisaties praten hier trouwens ook wel eens over iets anders dan religie, of antisemitisme, of Israel.

Tegelijkertijd lijkt het er op dat ze hier echt in God geloven.

Opzienbarend.