Hier mijn voorstel: misschien kunnen we de Nationale herdenking op 4 mei in zijn geheel afschaffen. Gewoon. Genoeg herdacht. Punt erachter, boek dicht, afgelopen. Iedereen kan in eigen kleine kring verder blijven herdenken.
Ooit zullen we er toch mee moeten stoppen. Over een aantal decennia weet 80% van de Nederlanders niet meer wat Auschwitz betekent en wordt die hele oorlog langzaam een soort geschiedenisweetje, net als de slag bij Nieuwpoort, of de Franse revolutie, dat is uiteindelijk onvermijdelijk. En dan kan je kan er beter nu een eind aanmaken, voordat de jaarlijkse herinnering aan de oorlogsslachtoffers echt een soort gênant totaalcircus wordt in de hoop het relevant en modern te houden.
De verwatering is al in volle gang, dat kun je zien aan het gedrag van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei. Al jaren zoeken die naar vernieuwing van de herdenking. Naar verschillende thema’s, invalshoeken, sprekers, extra groepen die ook niet vergeten mogen worden. Nu al is het de bedoeling dat we tijdens die twee minuten niet alleen de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdenken, maar “allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties”. Misschien vonden ze zo’n Jood die elk jaar over de razzia´s, de massagraven, de gaskamers komt vertellen toch een beetje eentonig worden, ouderwets, grijsgedraaide plaat. Alsof er geen andere slachtoffers waren, op aarde, in andere oorlogen, in andere tijden.
Dit jaar moesten we nog weer een stapje verder van het Comité. Het winnende gedicht kwam van ene Auke, het ging over zijn oudoom die zich kennelijk vrijwillig had opgegeven bij de Waffen SS en gesneuveld was aan het oostfront. De ouders van Auke hadden de dubieuze beslissing genomen om Auke naar deze oudoom te vernoemen en Auke vond nu dat die oudoom misschien wel een foute keuze had gemaakt, maar ook herdacht diende te worden. Of tenminste, we mochten hem niet vergeten.
Nou zal Auke vast een prima joch zijn, prima gedicht ook. Maar ik ben het niet met hem eens. Ik vind niet dat zijn oudoom herdacht moet worden. En al helemaal niet tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei. Begrijp me niet verkeerd, ik weet dat er heel veel leed is in “foute” families. De kinderen en soms zelfs kleinkinderen lijden nu nog onder de schande en schaamte, terwijl ze er zelf niets aan konden doen.
Maar er is maar één dodenherdenking. En één gedicht. En massa’s slachtoffers die, in tegenstelling tot de oudoom van Auke, geen keuze hadden maar werden gedeporteerd. En heus, het kan een interessant thema zijn. En een heel vernieuwende originele invalshoek. Maar aandacht voor het leed van de agressor, van iemand die zich bij de bezettende macht aansloot, is een wel hele banale wending van de vernieuwingsdrang van het Nationaal Comité. Het onderwerp is geschikt voor een debat, voor een boek, voor een documentaireserie, als Boekenweekthema. Maar niet voor twee minuten respectvolle nationale stilte.
Ik stel dus voor om er zo langzamerhand een einde aan te breien, voordat het Nationaal Comité nog verder escaleert. We doen het nog één jaar, maar dan echt. We rollen zo’n Auschwitz-overlever het podium op. Inclusief PTSS en getatoeëerd nummer. En die mag dan nog één keer, zonder poëzie of muziek of bloemen of metaforen precies vertellen hoe zo´n razzia in zijn werk ging, hoe mensen hun eigen graf moesten graven, hoe hele treinladingen linea recta de gaskamer in gingen en hoe Eichman de “productie” van Auschwitz opschroefde van 10.000 naar 12.000 per dag toen de Nazi’s begonnen te verliezen en hij vreesde het karwei niet te kunnen afmaken.
En daarna houden we er gewoon mee op.
Ik ben het helemaal met je eens. Het wordt de hoogste tijd om met de jaarlijkse herdenking op te houden. En als Auke wat over zijn naamgever wil vertellen, andere mogelijkheden genoeg.
Goed geschreven, maar echt totaal mee oneens. Je leest iets in het gedicht dat er volgens mij simpelweg niet staat – namelijk het antwoord op de vraag WAAROM Auke naar zijn oudoom vernoemd is en waarom de oudoom van Auke niet vergeten mag worden. Je impliceert dat dat is omdat hij ondanks zijn foute keuze ook maar een mens is, en een verloren familielid. Volgens mij kun je met dat gedicht ook nog een andere kant op.
Ongeacht je beoordeling van het gedicht en de opzet van de Dodenherdenking, je zult nooit, maar dan ook echt nooit, een Auschwitz-overlever kunnen opstellen bij de Nationale Dodenherdenking.
Twee jaar geleden heeft het Centraal Joods Overleg op 4 mei een aantal mensen hun verhaal laten doen (http://www.cjo.nl/marathon-getuigenissen.html). Dat was wel mogelijk, maar zoiets op De Dam? Dat lukt echt nooit.
De dag voor die bijeenkomst heb ik met een van de te interviewen mensen zijn verhaal doorgenomen. Hij wist dat er kinderen in zijn publiek zouden zijn en wilde in elk geval iets positiefs vertellen. Wat had hem er dan doorheen gehaald, vroeg ik. Dat was het zionisme, zei hij, maar dat ideaal was ook in opspraak gekomen.
Het illustreert volgens mij de kern van de zaak, namelijk dat de oorlog zó complex is dat we het eigenlijk niet kunnen bevatten. Daarom is het een goede gedachte geweest het te herdenken met stilte, waarin ieder voor zich er het zijne of hare van kan denken. Pogingen die stilte betekenis te geven door middel van gedichten of toespraken, lijken mij even goedbedoeld als vergeefs.
Voor het overige ben ik van mening dat een minister-president die niet blijkt te weten wat de Hollandse Schouwburg is, beter niet naar de Dodenherdenking kan komen.
Nooit met de dodenherdenking ophouden, wel de GOEDE kant herdenken. Ermee ophouden staat gelijk aan wissen en dat MAG NOOIT