Practicum: ’s ochtends heb ik eerst een uur lang verteld over het metabolisme van de bacteriën en daarna hebben we het experiment bij elkaar gepipetteerd. Een experiment waarvan ik de uitkomst al weet: in één buisje zitten straks veel meer bacteriën dan in het andere buisje. Een resultaat dat te verklaren is met de theorie uit mijn inleiding. Aardig lesje, vond ik zelf.
Maar de les mislukt. Ze snappen het niet. Vier studenten, derdejaars biologie, staan aan het eind van de dag ietwat beteuterd voor me met twee buisjes bacteriën in hun hand. In één buisje zitten veel meer bacteriën dan in het andere buisje en ze willen weten waarom. Hun eigen verklaring luidt dat er iets mis moet zijn gegaan. Het experiment is mislukt, vinden ze.
Deze studenten hebben nu vijftien jaar opleiding achter de rug. Ze leerden lezen, schrijven, rekenen, de kaarten van de wereld, talen, literatuur, mechanica, dynamica, hoe materie in elkaar zit, hoe cellen werken, hoe ze eiwitten kunnen scheiden, DNA knippen en plakken, mutanten maken.
Maar wetenschap, daar is geen cursus voor. Op een gegeven moment moet de student zelf uit het nest springen. Durven concluderen dat in de ene buis meer bacteriën zitten omdat de bacteriën in de ene situatie wél kunnen groeien en in de andere niet. Realiseren dat wat ze drie jaar lang over metabolisme hebben geleerd, ook daadwerkelijk in die bacterie gebeurt, in die buis in hun hand. Dat klinkt logisch, maar het is een gigantische stap.
Het is een historische openbaring. De Grieken deden nauwelijks experimenten. Eeuwenlang duurde het voordat empirisch onderzoek de normale gang van zaken werd.
Ik kan ze voor deze ene keer uitleggen dat ze conclusies mogen trekken uit wat ze meten, maar ze zullen het zich niet realiseren. School is over. Wat ze nu moeten leren staat in geen enkel boek.
Morgen doen we een nieuw experiment. Een experiment waarvan ik de uitkomst niet ken. Beoogd leermoment: er komt een dag dat je om uitleg kan smeken, maar dat je leraar het antwoord ook niet weet. Er komt een dag dat je het zelf moet ontdekken.