Dat was ook toevallig. Net toen afgelopen week nog een extra bezuiniging bij defensie werd aangekondigd, stond Al-Qaeda ineens op de deur van de NAVO te kloppen. Aan de Turks-Syrische grens waren gevechten uitgebroken tussen het Vrije Syrische leger en een internationale groep moslimextremisten. Wie nu bij het dorpje Azaz de grens oversteekt loopt regelrecht de wereld van de Jihadi’s binnen. Dat is nieuw.
Ook al speelt de Arabische lente zich al jaren op de stoep van Europa af, de Europese landen lijken zich veiliger dan ooit te wanen. Op de website van het Stockholm International Peace Research Institute kun je de defensie-uitgaven erop nakijken. De Oost-Europese NAVO-landen zijn zo ongeveer hun leger aan het wegbezuinigen. Het defensiebudget (als percentage van het BBP) in landen als Roemenië en Bulgarije is gehalveerd in tien jaar tijd. Ook Spanje, Groot-Brittannië en Frankrijk snijden grondig in hun uitgaven. In Nederland was na de eerste bezuinigingsoperatie van 1 miljard euro, defensie bij de nieuwste ronde bezuinigingen alweer aan de beurt en moest nog 330 miljoen euro inleveren. Inmiddels nemen de Verenigde Staten 75% van de verzamelde defensie-uitgaven van NAVO-landen voor hun rekening. In 2001 was dat nog maar 63%.
Er is geen makkelijker bezuinigingspost te bedenken dan defensie. Voor wie geen militairen kent is elke bezuiniging tastbaarder, voelbaarder, concreter dan een bezuiniging op defensie. De thuiszorg, de kinderbijslag, de ambtenaren-salarissen, overal kunnen we een beeld bij schetsen. De gemiddelde Nederlander spendeert drie uur per dag voor de buis en wordt woest als er op kwaliteitstelevisie wordt gekort. Maar defensie is geen probleem. Ja, die aanschaf van de JSF, dáár kun je over klagen. Iemand heeft namelijk iemand horen zeggen dat het eigenlijk een heel slecht vliegtuig is, en iemand heeft iemand zien twitteren dat je beter een drone kunt aanschaffen. En waarom hebben we eigenlijk überhaupt een jachtvliegtuig nodig? Wapengekletter is zooo 1940. Nee, dan liever nog een seizoen “Wie is de Mol” en “Boer zoekt Vrouw”.
Bezuinigen op defensie is als een metertje van de dijken afhalen. Dat lijkt op middellange termijn geen gevolgen te hebben want we zijn dan nog steeds beschermd tegen nogal zeldzame rivierstanden en springgetijden. Hetzelfde geldt voor de krijgsmacht: ondanks de bezuinigingen worden Schiphol en de havens nog steeds beveiligd, de Patriots in Turkije bemand en de marine begeleidt de scheepvaart veilig om Puntland heen. Toch kunnen we ons de consequenties van zo’n extreem zeldzame hoogwaterstand levendiger inbeelden dan de mogelijkheid dat Nederland in de komende eeuwen weer in een gewapend conflict terecht komt. Sterker nog, alleen het noemen van de mogelijkheid dat het ooit weer oorlog wordt, levert boze reacties op. De bereidheid om ons degelijk te verzekeren tegen dat soort calamiteiten, is lager dan ooit. Het maximale was al uit zorg, woningmarkt en sociale zekerheid gesleept en dat het onderwijs een centje inlevert is al helemaal ondenkbaar. Dan maar defensie. Nogmaals, de vrede binnen onze landsgrenzen is toch voor eeuwig, dat weet iedereen.
Ondertussen stijgt het chagrijn in de Verenigde Staten tot grote hoogte. Gek genoeg vinden ze daar zaken als onderwijs en zorg namelijk ook van belang. De debatten over wel of niet ingrijpen in Syrië waaraan de Europese leiders, ook bij gebrek aan functioneel leger, nog steeds enthousiast aan meedoen, worden langzamerhand steeds grotere schertsvertoningen. Europa leunt maximaal op de Verenigde Staten, is intern diep verdeeld, was eerder nauwelijks bereid om troepen te leveren tijdens missies en heft nu zelfs grote delen van die troepen op.
Maar samenwerken zullen we. Dat is de boodschap in heel Europa. Ondertussen is dat vooral een goede reden geweest voor lidstaten om heel veel aan slagkracht op te heffen zonder dat het daadwerkelijk tot hele vruchtbare Europese samenwerkingen heeft geleid. Aan de Amerikanen vragen we nog een beetje geduld totdat we uitgedebatteerd zijn over hoe dat slagvaardige EU-leger eruit moet komen te zien en wat het in vredesnaam moet gaan uitvoeren in de wereld.
Ik vraag me af hoe lang we die positie nog geloofwaardig kunnen blijven innemen.