Het belangrijkste onderwerp waar je ernstig, belangrijk en verantwoordelijk bij kunt kijken als politicus in verkiezingstijd is de stijging van de zorgkosten. Meest voorgestelde oplossing: een hogere eigen bijdrage, wat natuurlijk helemaal geen oplossing is, maar vooral een verschuiving van het probleem.

Nu bestaat er een medicijn dat zou kunnen helpen om de zorgkosten naar beneden te brengen, al is het maar een beetje. Het medicijn is actief bij een breed scala aan kwalen, zoals pijn, ontsteking, depressie, angst, Crohn’s ziekte en Parkinson’s. Het kan tumoren doen krimpen, het kan de bloeddruk naar beneden brengen, het kan afstotingsreacties bij orgaantransplantaties verminderen. Verder is het niet duur, en de werking is bewezen in een eindeloze reeks aan onderzoeken.

Het medicijn heet “placebo”.

Placebo’s werken zo goed dat elk medicijnonderzoek “dubbel blind” moet worden uitgevoerd: zowel de proefpersoon als het medisch personeel mag niet weten wie het placebo krijgt en wie het echte medicijn, omdat zelfs de artsen meer effect verwachten van het medicijn en dat beïnvloedt onbewust hun meetwaarden.

Placebo’s werken zo goed dat je het zelfs bij labratten kunt meten: geef ze een medicijn met suikerwater, en de volgende keer geeft het suikerwater alléén hetzelfde resultaat.

Placebo’s werken zo goed dat er regelmatig proefpersonen in de placebogroep van medicijnonderzoeken uitvallen door bijwerkingen zoals duizeligheid en misselijkheid.

Sommige mensen vinden het inhumaan om patiënten met ernstige aandoeningen naast de reguliere behandeling niet ook nog een placebo te geven.

Sommige mensen vinden dat placebo’s op de dopinglijst moeten.

Maar in plaats van de krachtige werking van het placebo te omarmen en in te zetten, zijn we steeds strenger geworden in wat we accepteren. Demissionair minister Schippers eiste een paar maanden geleden dat de werking van homeopathische middelen bewezen moet worden en dat er anders niet op de verpakking mag staan voor welke kwaal het middel bedoeld is. Iets wat de hele homeopathische tak uiteraard om zeep helpt.

Ik snap helemaal niets van die eis. De placebo-werking van dit soort eindeloos verdunde goedjes staat onomstotelijk vast. Als de consument denkt dat het werkt, dan werkt het, dankzij een samenwerking van de insulaire cortex, amygdala en hypothalamus die zorgt de benodigde perceptie, verbeeldingskracht, verwachting en conditionering. Of een behandeling nou via het brein verloopt zoals placebo’s, of rechtstreeks op de ziekte werkt zoals reguliere medicatie, het effect is net zo meetbaar. Daar is geen greintje consumentenbedrog aan.

Toch zijn er talloze mensen die woest worden van dit soort geneeskunde en al die domme consumentjes die er maar hun voordeel meedoen. Er is zelfs een heuse Vereniging tegen de Kwakzalverij die driftig campagnes en rechtszaken voert tegen acupuncturisten, chiropractors en handopleggers.

Nog steeds vermoed ik dat zulk soort verontwaardiging wordt veroorzaakt door de heersende aversie tegen geloof, eigenlijk verwant aan het agressievere atheïsme. Als je gelooft in iets anders dan de Wetenschappelijke Waarheid ben je dom, kleingeestig, gehersenspoeld en misschien wel gevaarlijk. En voor het placebo-effect is zulk soort geloof nodig: men moet vertrouwen op de heilzame werking van allerlei absurditeiten zoals aardstralen, interne energetische banen en earth/wind/fire. Dat stuit Waarheidsfundamentalisten, zoals die antikwakzalversbende, tegen de borst, ook al zorgt dat geloof voor meetbare verbetering van symptomen. De Waarheid kennen is belangrijker dan gezond zijn, volgens sommigen.

Dat is zonde. Zolang alle homeopathisch potjes en alternatieve artsen de verplichting houden om door te verwijzen naar de reguliere geneeskunde, is er geen enkele reden om de gigantische potentie van het placebo-effect van de alternatieve geneeskunde niet enthousiast te gebruiken. Het zou de opvolger van minister Schippers zomaar een handje kunnen helpen om de kostenstijging te temperen.