Dit weekend heb ik een kerstboom opgetuigd en dat is heel bijzonder. Wij hadden thuis namelijk geen boom, want wij zijn Joods en het niet hebben van een boom is een belangrijk onderdeel van de Joodse identiteit. Chanoeklaas kan nog nét, maar het kindeke Jezus heeft geen plek in het Jodendom, en daarom is Kerst uit den boze en een kerstboom ook.

Ik herinner me dat het bijzonder was op school. Géén boom hebben, geen kerstverlichting, geen familiefeest. En het was heerlijk om bijzonder te zijn. Mijn vader had, net als alle andere Joodse dokters, dienst bij het ziekenhuis en wij keken thuis in pyjama naar de Gremlins. Gezellig, zonder boom. Sommige andere Joodse families kwamen wel samen met Kerst, maar alleen omdat dat handig was omdat iedereen toch vrij was en nadrukkelijk NIET om Kerst te vieren en oké, er stond misschien een schaaltje kerstkransjes op tafel maar die waren in de aanbieding en het betekende niets.

Dat krampachtige is niet alleen iets Joods. Heel veel minderheden klampen zich vast aan hun cultuur, aan wat er wel bij hoort, aan wat er niet bij hoort. De meest ouderwetse Nederlanders vind je in Canada, de meest ouderwetse Britten wonen in Zimbabwe. Nederlandse Marokkanen zijn vaak veel bewuster Marokkaans dan de Marokkanen in Marokko. Omdat ze hun best ervoor doen. Omdat ze hun identiteit willen behouden. Dat is de tragiek van de minderheid: triviale zaken als geen boom hebben worden ineens belangrijk. Een boom is niet zomaar een boom, een boom staat voor assimilatie. En assimilatie betekent dat je achterkleinkinderen niet meer weten dat ze Joods zijn, laat staan wat dat inhoudt. Assimilatie betekent dat dat handjevol Jodendom dat overbleef na de oorlog ook definitief oplost in de massa. Dan sijpelen we weg, dan verdwijnen we alsnog.

Toch wilde ik een boom. Ik vind kerstballen mooi en ik vind dat je ook Joods kan zijn met boom. Het voelt nog wel een beetje ongemakkelijk. Ik ga er niet echt ontspannen mee om. Je weet tenslotte nooit wat zo’n boom voor gevolgen kan hebben.