De Nobelprijscommissie probeerde Ralph Steinman zondag te bellen om hem te vertellen dat hij de hoogste wetenschappelijke onderscheiding zou krijgen. Maar hij nam niet op want hij was twee dagen eerder overleden aan alvleesklierkanker. Een ziekte die hij waarschijnlijk nét niet had kunnen bestrijden met zijn eigen ontdekking.

Dendritische cellen noemde hij de vreemde vormen die hij in 1972 in een muizenmilt zag. Het bleken de dirigenten van de afweer te zijn, de missing link tussen de non-specifieke en specifieke immuniteit, waar al lang naar werd gezocht. Maar zijn resultaten kregen weinig bijval. Andere laboratoria konden het niet reproduceren, dus werd hij niet serieus genomen, weggehoond op congressen – scepticism noem je dat in de wetenschap. Bijna tien jaar moest hij wachten voordat anderen zijn experimenten konden herhalen en konden zien wat hij al tien jaar zag: cellen die een groot deel van de werking van het afweerstelsel ophelderden en de basis zouden vormen voor een nieuwe generatie kankermedicijnen en wellicht een hiv-vaccin.

Ik weet niet of onze generatie dat ook zou kunnen. Onafgeleid doorwerken aan één probleem. Niet vier jaar, niet tien jaar, maar veertig jaar. Bespuugd worden, uitgescheten worden, doorzetten en uiteindelijk gelijk krijgen, net als Steinman. Hij zette zijn carrière op het spel, liep een wezenlijk risico dat zijn ontdekking niet-erkend zou blijven en in vergetelheid zouden raken, maar hij kreeg geen identiteitscrisis, had geen coach nodig, overwoog geen loopbaanswitch, hij ging gewoon door. Veertig jaar lang, één onderwerp.

Steinman onderzocht ook de persoonlijke vraag of dendritische cellen hem misschien van zijn alvleeskliertumor konden afhelpen. Hij mengde dendritische cellen met zijn eigen tumorcellen en injecteerde ze onder de huid, maar het lukte niet. Althans, niet helemaal. Hij leefde vier keer langer dan de gemiddelde patiënt met dezelfde diagnose. Maar ja, dat kan ook toeval zijn. Hij was de enige proefpersoon, er was geen controlegroep. De resultaten van de experimentele behandeling van zijn eigen tumor worden tot nu toe met scepsis ontvangen. Typisch.